Đền Cổ Lương, Nguyễn Siêu, thờ phụng hai vị thần Phổ Tế, Nam Hải và Thánh mẫu Liễu Hạnh (2024)

Trong đền hiện còn tấm bia “Cổ Lương hương đình ký” dựng nămTự Đức thứ 3 (1879), văn do tiến sĩ Vũ Nhị (hiệu Đông Hầu, đốc học Hà Nội) soạnthảo, chữ Hán do Nguyễn Mặc Khanh viết; có đoạn như sau:

Văn bia ghi: “Thôn Cổ Lương tiếp giáp mé sông Nhị Hà, dân cưlà người làng Khúc Thủy, đền thờ hai vị chính thần là Phổ Tế và Nam Hải. Cônglao sự nghiệp của thần trong tự điển có ghi chép rõ ràng. Nhưng ngôi đền lúc mớixây dựng thì lợp cỏ gianh đơn sơ. Hơn trăm năm dân cư ca mừng tụ họp ở đây mà đềnthần vẫn còn như cũ... Khi đó vị lý trưởng họ Đào tên là Đằng mới tiếp nối ýcha để đứng ra hưng công xây lại đình mới, lợp ngói.”

Sau dân làng mới rước tượng Mẫu Liễu về thờ làm thành hoàngthì trong đình mới xây điện Mẫu.

Ngày nay sân đình và đình làng Cổ Lương cũ đều bị lấn chiếmhết, chỉ sót lại mỗi ngôi đền chật hẹp nằm ngay trong con ngõ 28 phố NguyễnVăn Siêu, gần di tích Ô Quan Chưởng.

Thời Nguyễn, dân làng rước tượng công chúa Liễu Hạnh về thờlàm thành hoàng thì trong đình mới xây điện Mẫu. Huyền thoại về một nàng tiêngiáng trần ba lần làm người vợ nết na rồi hiển linh đã được lưu truyền đặc biệtrộng rãi ở nhiều vùng quê Bắc Bộ. Mặc dù sự tích xuất hiện muộn vào thời Lêtrung hưng, song Chúa Liễu đã sớm được dân gian tôn làm một trong “Tứ bất tử” củathần điện đất Việt.

Một mặt Liễu Hạnh tượng trưng cho tinh thần phóng túng tựdo; mặt khác, trong tâm thức dân gian, bà chúa ban phúc cho mọi người. Vua LêHuyền Tông từng sắc phong bà là “Liễu Hạnh công chúa”, đến thời Nguyễn lại suytôn bà làm “Mẫu nghi thiên hạ”. Nơi thờ bà chúa Liễu thường là các đền, phủ vàmột số điện Mẫu ở hậu cung các chùa.

Cổng đền Cổ Lương.

Kiến trúc

Ngôi đền nằm trong ngõ nhưng chỉ cách hè phố Nguyễn Văn Siêuhơn hai chục bước. Bên ngoài, tường đền mới quét vôi vàng, trông khang trang, sạchsẽ. Một cây bàng to, cành lá xum xuê làm tôn thêm phần cổ kính của di tích.

Cổng đền lợp ngói ống, mái cong, hai bên có đôi câu đối chữHán và phù điêu tượng hai vị thần khá giống nhau, mặt quay về hướng nam, tay cầmđại đao. Sau cánh cổng vuông trên có dòng chữ đắp nổi “Cổ Lương Linh Từ” là mộtcái sân ngắn, hai bên có nhà tả, hữu mạc và tượng một con sấu to đội bát hươngvà bàn thờ lộ thiên ngay trước cây bàng, cạnh lò thiêu vàng mã. Qua sân đếnngay nhà tiền tế 3 gian và hậu cung xây kiểu đơn giản với khung bằng gỗ lim. Tấtcả đều mang phong cách nghệ thuật kiến trúc cuối thời Nguyễn.

Di vật

Nội thất cũ chủ yếu bày ở nhà tiền tế và hậu cung, bộ đồthờ cúng khá đầy đủ và các di vật được bảo quản tốt. Trong đền hiện còn 4 biađá dựng từ thời Nguyễn. Đáng chú ý là có một quả chuông đồng to với bài ký đềtên “Cổ Lương Chung Ký” được đúc vào niên hiệu Thiệu Trị thứ 3 (1843). Bài kýnày ghi mục đích, ý nghĩa của việc đúc chuông để lại cho muôn đời sau, ghi tênnhững người đóng góp công đức để tu sửa đền và đúc chuông.

Trong đền cũng giữ được 2 bức cuốn thư gỗ, 3 ngai thờ và 18pho tượng; đáng chú ý hơn cả là pho tượng lớn đặt trong khám thính tại gianchính giữa hậu cung: tượng mặc áo đỏ, khuôn mặt phúc hậu. Ngoài ra còn một số đồthờ khác như bộ bát bửu, lọ hoa, cây nến, bát hương sứ, đồng, v.v..

Trong đền Cổ Lương.

Ngoài bia đá và chuông đồng, đền còn lưu giữ được các sắcphong và 4 hoành phi, 6 câu đối với nội dung ca ngợi công đức của Mẫu Liễu Hạnh.Một bức hoành phi ghi: “Thao thuỷ khôn tinh” (Đức kiên trung như nước sôngThao). Một đôi câu đối viết:

Tây Hồ dạ nguyệt quy tiên hạc

Sùng Dĩnh xuân hoa ám khải vân.

Nghĩa là:

Trăng đêm Tây Hồ đưa đón hạc tiên

Hoa xuân Sùng Dĩnh vấn vương mây rạng.

Hai tờ sắc phong Liễu Hạnh công chúa bao gồm niên đại DuyTân thứ 5 (ngày 8-6-1911) và ngày 25 tháng 7 âm lịch năm Khải Định thứ 9(1924). Hiện nay, đền Cổ Lương đã trở thành một địa chỉ hầu đồng.

Đền có thờ Tứ Vị Càn, ban Phật ... Còn hai vị thần Phổ Tế và Nam Hải thông thường sẽ là Trung Thành Phổ Tế Đại Vương tức Linh Lang Bạch Mã và Nam Hải Đại Vương An Dương Vương